Saatler ve Otomobiller: 100 yılın kısa tarihi (1904-1929)

Yazı Mehmet ÇELİK

Bu yıllarda Louis Cartier, saat yapımcısı Edmond Jaeger'in yardımıyla 1904'te dünyanın ilk pilot saatini havacılık alanındaki öncü isimlerden biri olan Alberto Santos-Dumont için üretti. Dumont, 1906'da yeni bir rekor kırdığından emin olmak için uçağından çıkarken bileğindeki saatine baktı; bunu gören kalabalık da bu saate ilgi göstermeye başladı. Ancak bu büyük yeniliğin yaygınlaşması biraz daha vakit alacaktı. (Ne yazık ki ilk Santos prototipi kayıptır. Daha sonra üretilen ve aynı ismi taşıyan Santos ise 1908'de yeniden tasarlandı ve 1911'de piyasaya çıktı. Bu saatin ilk Santos'a benzediği düşünülmektedir.)

1926 Rolls-Royce Phantom

Bilindiği gibi kol saatlerinin yaygınlaşması Birinci Dünya Savaşı yılları sırasında gerçekleşti. Tasarım ve üretim gibi gelişmeler de hemen arkasından geldi.

Ford Model T de 1908'de (üretim bandı ilkesiyle) seri üretimi yapılan ilk otomobildi. Otomobilin geniş kitlelere yayılmasını hızlandıran Model T, 1927'ye kadar 19 yıl boyunca üretildi. Ford Model T atlı arabaların gezindiği bozuk yollarda çok iyi gidiyordu, tam bir halk aracıydı.

Cartier Tank (1919)

Cartier motorlu bir araçtan, tanklardan ilham alarak 1917'de tasarlamaya başladığı ve "Tank" adını verdiği saati 1919'da satışa sundu. Kadran tasarımı, Romen rakamlarının dağılımı, dakikaları gösteren tren raylarına benzer çizgiler daha önce Santos modelinde de kullanılmıştı. Ancak Cartier Tank saatinin dikdörtgen oluşu her şeyi değiştirdi: Rakamlar dikdörtgen bir kadranda son derece dengeli görünüyordu. Cartier Tank, ufak boyutuna rağmen tıpkı 1920'lerin dünyası gibi zıtlıkları bünyesinde barındırıyordu: Hem kadınsı bir görünüme sahipti ve bir mücevher gibi son derece zarifti hem de erkeksi bir havası vardı; yalın çizgilere sahipti ve sağlamdı.

1920'lerin kadın modası önceki yüzyıllardan son derece farklıydı.

1920'lerde kol saatleri gelişti, 20'lerde ilklerin yaşandığı bir dönem oldu. Kol saatleri, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonraki olumlu hava içinde büyük cep saati standartlarından giderek uzaklaştı, yaygınlaştı, ucuzladı ve bilindik formlarının dışına çıkmaya başladı. İşte bu dönemde dünyadaki ilk su geçirmez kol saati Rolex Oyster 1926'da üretildi ve bu saat, saatçiliğin tarihine yön veren başyapıtlardan biri oldu.

1926 üretimi Rolex Oyster

Birinci Dünya Savaşı sonrası milyonlarca genç erkeğin ölümü Batı'da toplumsal yapıyı değiştirdi, kadınlar için daha çok yer açılmasına neden oldu. 1920'lerde kadınlar ilk kez korselerden çıktı, pantolon giymeye başladı. Ekonomik Bunalım'a kadar (1929) nispeten şık, gösterişli ve hareketli bir hayat yaşandı. Caz müziği dönemin en önemli yeniliklerinden biriydi ve 1920'lerde fırtınalar estiriyordu, ama hayatın içinde fazla renk yoktu. Ford Model T zaten 1914'ten itibaren maliyetleri düşürmek için sadece siyah renkte üretiliyordu. Çağ değişiyor; bu yıllarda keskin, radikal fikirler kitleleri peşinden sürüklüyordu.

1920 Ford Model T Coupe

Bu dönemin otomobili Sanayi Devrimi'nin ardından seri üretimin yaygınlaşmasının, saati ise havacılıktaki ve denizcilikteki gelişimlerin birer sembolüdür.

Rudolph Valentino, kol saati kullanan ilk oyunculardandır.