Işık Doğu'dan yükseliyor

EDEBİYAT: HARUKI MURAKAMI Yukio Mişima, Yasunari Kavabata ve benim çok sevdiğim Juniçiro Tanizaki gibi büyük yazarların bugünkü temsilcilerinden en çok tanınanı, sizin de bildiğiniz gibi Haruki Murakami. İşlettiği caz kulübünü bırakıp yazar olan ve yazma rutinini sürdürmek için her gün koşan Murakami’nin birçok eseri de fi lme alındı. Özellikle İmkânsızın Şarkısı ve Sahilde Kafka kitaplarıyla öne çıkan yazarın benim en sevdiğim eseriyse Zemberekkuşu’nun Güncesi. Yine Japon edebiyatının diyaloglarla ve Japon âdetleriyle örülü, kolay okunur kitaplarını okumaya devam etmek için Nobel ödüllü Kenzaburo Oe, Ryu Murakami, Banana Yosimoto, Natsuo Kirino gibi isimleri takip edebilirsiniz. İngilizce yazdığı için İngiliz Edebiyatı’na dahil edilen ödüllü Japon asıllı yazar Kazuo Işiguro’nun romanları da okuyanın çok seveceği türden.

FİLM: HIROKAZU KOREEDA Geçtiğimiz yüzyılda sinemanın en put kıran ve unutulmaz filmlerini çeken Akira Kurosawa, Yasujiro Ozu ve Nagisa Ôshima’nın bugünkü temsilcileri de Batı tekniğini Japon üslubuyla mezceden güzel fi lmler çekmeye devam ediyor. Son yılların en ilgi çeken filmi, ‘Açlık Oyunları’na benzetilen ‘Battle Royale’ olduysa da gözden kaçırılmaması gereken birçok Japon filmi var.

Benim özellikle sevdiğim yönetmense şiir gibi duru, sade ve ‘küçük’ aile filmleriyle Hirokazu Koreeda. Birçok ödül alan ve IMDB’de filmlerine yüksek puanlar verilen yönetmenin ilk fi lmi ‘Maborosi’nin ve 2008 yapımı ‘Bitmeyen Yürüyüş’ün yeri ise ayrı.

Koreeda, büyük Japon yönetmen Ozu’nun varisi olarak anılıyor; ama kendisi filmlerinin aslında İngiliz yönetmen Ken Loach’un filmlerine daha yakın olduğunu söylüyor. Bence haksız da değil.

ÇİZGİ ROMAN: KEIJI NAKAZAWA Daha çocukken, ABD’nin attığı atom bombasından sonra ailesini kaybeden, bu olaydan sonra ömrü boyunca kendine gelemeyen ve acısını ancak çizdiği çizgi roman serisiyle atlatabilen Keiji Nakazawa’nın otobiyografi k Yalınayak Gen serisini boğazınız düğümlenmeden okumak zor; zaten okuduktan sonra da aklınızdan hiç çıkmıyor.

RESİM-ENSTALASYON: YAYOI KUSAM A Herhalde Japonya’nın en ilginç sanatçısı, bugün 87 yaşında olan Yayoi Kusama’dır. Kusama, sık sık gördüğü halüsinasyonlardaki puantiyelerle çıldırmamak için hayatı boyunca gördüğü puantiyeleri çizmiş, yetenekle sadece putantiyenin bile nasıl bir sanata dönüştüğünü herkese kanıtlamış bir isim.

Kusama, hep çok sevildi, bütün moda dergilerinde yer aldı; 2012’de Louis Vuitton’a yaptığı koleksiyon da çok konuşuldu.

Osaka’da doğan ve Kaliforniya’da aldığı sanat eğitimiyle Batılı bir anlayış kazanan Chiharu Shiota, çok emek verilen, şahane enstalasyonlara imza atan bir diğer sanatçı. Yine ses ve görsel çalışmalarıyla ünlenen Ryoji Ikeda ve gülen çiçekleri, renkli çizimleri ve heykelleriyle Takashi Murakami, Japon sanatında takip edilebilecek sanatçılar arasında.

MÜZİK: TORU TAKEMITSU Eğer Japonya’nın ruhani ve derin felsefesiyle beslenmek ve demlenmek isterseniz, Kitaro’nun bambu flütleriyle icra ettiği müziği dinlemelisiniz. Yaptığı müzik, kuram çalışmaları ve fi lm müzikleriyle özellikle ABD’de çok sevilen Japon sanatçı Toru Takemitsu’dansa asla şaşmamalısınız.

Daha genç bir Japon’un icra ettiği müziği dinlemek içinse tavsiyem, yakın zamanda Türkiye’de de konser veren, cazın en yetenekli isimlerinden Hiromi.

KALİGRAFİ: KOJİ KAKİNUMA Geleneksel Japon kaligrafi si şodo, bir törendir: Kâğıdının, fırçasının, mürekkebinin hammaddesi değişmez; hepsi doğadandır ve kuralları bellidir. Kaligraf, yazarken mükemmeli aramaz; uzun uzun düşünür ve tek seferde çizer. Sadece güzel yazmak sanatı değildir; arkasında büyük bir felsefe gizlidir. Japonlar kaligrafi ye öyle düşkündür ki, okullarda ders olarak görülür; kaligrafi malzemeleri satan dükkânlar çok yaygındır, fi lmleri yapılır ve bugün yaklaşık bir milyon Japon’un hobisinin kaligrafi olduğu söylenir. Kâğıdın, kalem ve mürekkebin, yani kırtasiyenin Japonya’da bu kadar gelişkin olmasının sebeplerinden biri de budur. Geleneksel kaligrafi nin büyük ustaları yanında bugün Japonya’da kaligrafi sanatını çağdaş sanatla birleştiren birçok başarılı kaligraf var. Kendine ait bir üslup geliştiren, kocaman fırçalarla dev kâğıtlara çizdiği üç boyutlu yenilikçi eserlerle adeta şov yapan (ki bu da bir gelenektir.) ve eserleri dünyanın çeşitli çağdaş sanat müzelerinde yer alan Koji Kakinuma takip edilebilecek isimlerden biri.

SERAMİK: MIYASHITA ZENJI Japonlar seramik sanatını yüzlerce yıldır bu sanatı devam ettiren ve sanatın standartlarını oluşturan Çin’den öğrendi ve zaman içinde seramik sanatında ustalaştı. Japonya’nın seramik ürünleri, yalın oluşları ve her birinin sanatçısını tanımanıza imkân veren ayırt edici üslubuyla takip edilmeye değer ve sanat zevki veren bir alanı oluşturuyor. Vazgeçilmeyen güzel geleneğin en sevdiğim çağdaş temsilcisiyse, yağmuru ve gökyüzünü hatırlatan seramikleriyle Miyashita Zenji. Sanatçı sanat hayatı boyunca tek bir stili en iyi haline getirmeye çabaladı. Ben de Zenji’nin herhangi bir vazosunun evimde durmasından mutluluk duyardım.

ANİMASYON: TABII KI HAYAO MIZAYAKI! Studio Ghibli’nin mutlu sonlarıyla bizi de mutlu eden animasyonları iyi ki var! Animasyon fi lmlerini hâlâ kâğıt kalemle çizen ve jübile yapacağını açıklayarak bizi üzen üstat Hayao Miyazaki’nin ‘Yürüyen Şato’ çizgi fi lmi (Aslında ne çektiyse izlenmeli.) ve otobiyografi k özellikler taşıyan son çizgi fi lmi ‘Rüzgâr Yükseliyor’; üstadın oğlu Gor Miyazaki’nin ‘Tepedeki Ev’i, Hiromasa Yonebayashi’nin ‘Marnie Oradayken’ ve Isao Takahata’nın ‘Ateşböceklerinin Mezarı’ ya da Japon efsanelerinden beslenen ‘Prenses Kaguya’nın Masalı’, çizgi fi lmlerin yetişkinler için de yapıldığını kanıtlayan türden.