“Bizdeki argoyla sadece New York argosu yarışabilir”
Giriş Tarihi: 24.10.2012
10:51
Güncelleme Tarihi: 09.01.2014
11:58
Argo ve kadın kavramlarının bu kadar iç içe olabileceği kimin aklına gelirdi ki? Gazeteci Filiz Bingölçe'nin ikinci cildini yayınladığı "Kadın Argosu Sözlüğü" gösteriyor ki, kadınlar da en az erkekler kadar argoya düşkün. Hatta bu konuda erkeklerden daha yaratıcı olduklarını bile söyleyebiliriz.
Röportaj: Metin Under
Bir kadın olarak içeriden bir bakışla kadınların aralarında kullandığı özel dili kapsamlı ve yıllara dayanan bir araştırmayla derleyen ve dilimize kazandıran Filiz Bingölçe, dört yıl önce yayınladığı "Kadın Argosu Sözlüğü"nün müstehcen bulunması nedeniyle hakkında açılan davadan beraat etmişti. Aradan geçen süre içinde Kadın Argosu Sözlüğü'nün ikincisini de hazırlayan Bingölçe, daha erkek egemen bir alana yönelerek derlediği "Futbol Argosu Sözlüğü"nü de bununla aynı anda yayınladı. Son olarak "Asker Argosu Sözlüğü" ile erkeklerin en önemli argo üretim merkezlerini mercek altına almış olan Bingölçe, argo kültürünün ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve argonun dilimizdeki yerini anlattı.
"Argo"nun tanımı nedir?
Argo, Hulki Aktunç'un deyimiyle "dilin gizli örgütü, en mazlum olduğu anda en saldırgan olabilen bir imkânı". Her dilin kendi argosu, teklifsiz dili, kaba söylemleri, küfürleri var. Argo, atasözleri ve
destanlar kadar eski bir tür, bir dil damarı. Argoyu genel dilden ayıran en önemli unsurlar arasında bir dili konuşan küçük grupların gerek eğlence gerekse gizlilik sebebiyle ortak dildeki kelime ve kelime
gruplarına yeni anlamlar yükleme, olmayan kimi sözcükleri yaratma, sadece kendilerinin anlayabilecekleri bir dil oluşturma istek ve iradesinin yattığını söyleyebiliriz.
Argo sözlüklerinizi oluştururken okur katkılarını derlemek için nasıl bir çalışma yürüttünüz?
Sözlüklerden ilkini derlerken, çevremdeki kadınlarla iletişim kurdum ve aynı kapıya çıkan bir-iki sorunun içini doldurdum. Kendi aralarında konuşurken neye ne ad verdikleri, erkeklerin anlamayacağı biçimde
söylemek istedikleri zaman neyi nasıl söyledikleri gibi sorular. Futbol Argosu Sözlüğü derlemesinde ise hem tarama hem de derleme çalışması yaptım. Bu alanda yazılmış kitapları, dergileri, taraftar
sitelerini taradım. Futbol argosunun üretildiği mekânlar, tribünler olduğu için 50'den fazla maça gittim, taraftarın yanında durup ürettiği kimi argoları maçlarda kaydettim. Bir kısım argoyu ise bazı
taraftarlarla teke tek, yüz yüze görüşmeler yoluyla toparladım.
Kadın Argosu Sözlüğü'nde geçen argoları birkaç kız arkadaşıma sordum, ancak bunları ilk defa duyduklarını söylediler. Acaba bu argoyu neye göre genellediniz? Mesela bir argo için kaç mektup geldi? Üç beş kızın kendi arasında uydurduğu ve sonrasında size ulaştırması sonucu sözlüğe girmiş olan argolar olabilir mi? Eğer böyleyse bu argolar dilimize zorla girmiş olmuyor mu?
Argo, genellenebilir bir dil oluşumu değil. Zaten öyle olduğu için genel dilden ayrılıyor. Kız arkadaşlarınızın kimi argoları bilip kimilerinyse bilmemesi çok doğal. Çünkü, örneğin regl hali için farklı
yaş ve eğitim gruplarındaki kadınlar farklı argo sözcükleri tercih edebiliyor. İki kızın uydurup arasında kullanması o lafın yaygınlaşmasının ilk aşaması zaten.
Argo kültürü nasıl oluşur? Kimler daha çok argo kullanır?
Argoyu, sınıf ayrımına gitmeksizin tüm toplumsal sınıfların kullandığını görüyoruz. Argo kullanımında, genç-yaşlıçocuk, kadın-erkek, zengin-fakir gibi ayrımlar yapmak mümkün değil. Argo kültürüyse bence
oyun oynamaya başladığınız andan itibaren edinilmeye başlıyor. Çünkü kendi argosu olmayan bir oyun yok bu yeryüzünde.
Biz argo zengini bir toplum muyuz sizce?
"Biz en zenginiz, oh canımıza değsin!" demek cümle aleme açık bir nispet vermek olur belki ama gerçek şu ki, Türkçe sözlü kültür malzemesi açısından en zengin dillerden biri. Müstehcen dil unsurlarının
araştırılması önünde hâlâ var olan tabular nedeniyle yazıya geçmemiş çokça dil öğesi olduğu için "Türk argosunun, geçmişteki birikimlerinin gün ışığına çıkarılabildiğini" söylemek mümkün değil. Bir kere
şunu bilmek gerekir, hiçbir dilin 1073'de yazılmış Divan-ı Lugati't Türk gibi bir sözlüğü yok. Kaşgarlı Mahmud'un bu çok kıymetli sözlüğünde, o dönemde Türkçe'de kullanılan pek çok argo lafı görmek mümkün. Bu durum, Türkçe'nin ne denli köklü bir altyapısı olduğunu gösteriyor. Bence bizdeki argoyla bir tek belki New York argosu yarışabilir, onun da sıksan sıksan yüz yıllık bir tarihsel birikimi var.
Bu, iyi bir şey midir, kötü bir şey midir bir toplum için?
Nasıl kadınlar erkeklerin yanında başka, "kadın kadınayken" başka konuşuyorsa erkekler de öyle yapıyor genellikle.Halk kültürünün ürettiği tüm sözel ürünler iyi-kötü sınıflamasının çok üstünde dil değeridir. Her şeyi bırakın "anonim" oluşları o toplumun ruhu hakkında bilgi edinmek isteyenler için önemli bir hazine niteliğindedir. Örneğin Kadın Argosu Sözlüğü'nü yargılamak bana göre toplumun doğrudan doğruya kendi dilini yargılaması olmuştur.
Bir sözlüğe dava açılmasını tabir edecek bir argo sözcük var mı?
Sözlüğün müstehceni olmaz!
Her bir sözlüğü ne kadar sürede hazırladınız?
Kadın Argosu Sözlüğü'nün ilk cildini derlemem 12 yılımı aldı. Kadın Argosu Sözlüğü-2 için okuyuculardan gelen laflar beş yıl gibi bir sürede birikti. Bu arada futbol argosu da çalışıyordum ve biraz da asker argosu.
Kadın argosuyla erkek argosu arasında ne tarz farklılıklar var? Kadın argosu diye bir sözlük oluşturdum ama erkek argosu diye bir tanımlama yapıp onun içini doldurmadığım için bir kıyaslama yapmam mümkün değil. Fakat galiba hayatta varoluş biçimlerindeki ayrılıklardan kaynaklanan bazı "boyut farkları" olduğunu tahmin etmek güç değil. Erkek argosu için de bir sözlük hazırlamayı düşünüyor musunuz? Erkek argosunu, konuya meraklı bir başkasının çalışması gerekir. Benim "içerden" bir derleme yapabilmem zor. Çünkü nasıl kadınlar erkeklerin yanında başka, "kadın kadınayken" başka konuşuyorsa erkekler de öyle yapıyor genellikle.
Siz argo sözlüklerini yazdığınız sıralarda dilinize dolanıp kullandıklarınız oldu mu? Olduysa hangileri?
Ben argo seven ve kullanan bir kadınım. Ama argo bir özümseme işi, yeri ve zamanında kullanılınca, kişinin diline yakışınca iyi oluyor. Yeri gelince bildiğim bütün argoları, tıpkı öteki dil unsurlarını
kullandığım gibi kullanıyorum. Tabii o anda aklıma gelir ve dilimden dökebilirsem.
Cinsellikle argo arasındaki ilişki nedir?
Argocu; yani argo söz, deyim ya da kalıp üreten kişi enteresan bir şahsiyet. Her konuya "çıplak" tarafından bir yorum getirmesi, pek çok iktidar odağını alaşağı etmesi, kendi çalıp kendi söylemesi en
çarpıcı özellikleri. Argocu, "kuş" ve "hıyar" sözcüklerini çok sevdiği gibi, cinsellik ve cinsel organlardan dem vurmaya; hayatın her alanına ilişkin özgün yorumunu cinsellik aracılığıyla dile getirmeye
ise bayılıyor.
Bunun için onu suçlamak, ayıplamak, duymazdan gelmek mi gerekir? Bence hayır! Argo, nasıl yasaklananların, tabuların içinden geçiyorsa cinsellikle ilgili sözler de, kültürlerin özelliklerine göre en fazla yasaklananlar listesinde en üst sıralarda yer alır. O nedenle galiba argoyu cinsel imgelerden ayırmak en azından bizim kültürümüzde ve yaşadığımız tarihte mümkün gözükmüyor. Bir de tabii bedenin alt kesitine ilişkin imgeler nasıl asık suratlı, ciddi ve resmi dünya tarafından dışlanıyorsa, gülen dünya tarafından da o kadar sahipleniliyor.
Erkekler, takımlarını desteklerken cinsellikle ilgili terimleri neden özellikle tercih eder? Futbolla cinsellik neden bu kadar örtüşüyor?
Bu sorunun yanıtını bir psikiyatrist vermeli, benim bilirkişilik yapmam olmaz. Bir kadın olarak futbol argosuna duyduğunuz ilgi nerden geliyor? Futbol Argosu Sözlüğü, Oyun Argosu Ansiklopedisi oluşturma
hayalimi çalışırken ortaya çıktı. F maddesine gelince futbol, kelimenin tam anlamıyla "patladı". Sonradan tribünleri sevdim, fakat takım tutacak kadar değil bu sevgi. Yine de zevkine maçagiden, tribünde
eğlenen kadınlardanım.
Kadın Argosu'ndan...
Alikız Vücudu ve hareketleriyle erkeğe benzeyen kadın.
Aç gözlü ayşe molla Her gördüğü yiyecekten isteyen kadın.
Agresif olmak Kadınların aylık kanaması, regl.
Vites değiştirmek (Erkek için) Pantolonun dışından cinsel organını düzeltmek.
Ballıtirit Yakışıklı genç erkek. Rutini kesmek Çapkınlık yapmak.
Bitllibico sirkeli haco Yediği, içtiği ayrı gitmeyen arkadaş.
Çişine lebboy, kakasına şebboy diyerek büyütmek Çocuğunu el bebek gül bebek büyütmek.
Damdan indi tapadak, avrat oldu şapadak Her lafa karışan kimse.
Erotik manda Kendisini çekici sanan kaba saba erkek.
Amele mıknatısı Mini etek.
Futbol Argosu'ndan...
Akordeon olmak Çok farklı yenilgi almak.
Çokoprens almaya göndermek Etkili bir çalımla rakibi geçmek.
Döner de var kuru da Fanatik taraftarlar, kendilerinde taş ve bıçak gibi kesici aletler bulunduğu imasıyla söyler.
Forttirik olmak 4-0 yenilmek.
Hakeme hatırını sormak Hakeme küfür etmek.
Acıdı mı? Galip gelen takımın taraftarlarınca başarıyı abartmak için kullanılır.
Asker Argosu'ndan...
Mağara Eğitim düzeyi düşük, nerede nasıl davranacağını bilemeyen er.
Mehmet ağa Bedelli asker.
Pırpır Astsubay rütbe işareti.
Yeşil kundura Asker botu.
Zorlu ikili Asker karavanasında çıkan fasulyeyle kapuska yemeği.
Röportaj: Metin Under
Bir kadın olarak içeriden bir bakışla kadınların aralarında kullandığı özel dili kapsamlı ve yıllara dayanan bir araştırmayla derleyen ve dilimize kazandıran Filiz Bingölçe, dört yıl önce yayınladığı "Kadın Argosu Sözlüğü"nün müstehcen bulunması nedeniyle hakkında açılan davadan beraat etmişti. Aradan geçen süre içinde Kadın Argosu Sözlüğü'nün ikincisini de hazırlayan Bingölçe, daha erkek egemen bir alana yönelerek derlediği "Futbol Argosu Sözlüğü"nü de bununla aynı anda yayınladı. Son olarak "Asker Argosu Sözlüğü" ile erkeklerin en önemli argo üretim merkezlerini mercek altına almış olan Bingölçe, argo kültürünün ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve argonun dilimizdeki yerini anlattı.
"Argo"nun tanımı nedir?
Argo, Hulki Aktunç'un deyimiyle "dilin gizli örgütü, en mazlum olduğu anda en saldırgan olabilen bir imkânı". Her dilin kendi argosu, teklifsiz dili, kaba söylemleri, küfürleri var. Argo, atasözleri ve
destanlar kadar eski bir tür, bir dil damarı. Argoyu genel dilden ayıran en önemli unsurlar arasında bir dili konuşan küçük grupların gerek eğlence gerekse gizlilik sebebiyle ortak dildeki kelime ve kelime
gruplarına yeni anlamlar yükleme, olmayan kimi sözcükleri yaratma, sadece kendilerinin anlayabilecekleri bir dil oluşturma istek ve iradesinin yattığını söyleyebiliriz.
Argo sözlüklerinizi oluştururken okur katkılarını derlemek için nasıl bir çalışma yürüttünüz?
Sözlüklerden ilkini derlerken, çevremdeki kadınlarla iletişim kurdum ve aynı kapıya çıkan bir-iki sorunun içini doldurdum. Kendi aralarında konuşurken neye ne ad verdikleri, erkeklerin anlamayacağı biçimde
söylemek istedikleri zaman neyi nasıl söyledikleri gibi sorular. Futbol Argosu Sözlüğü derlemesinde ise hem tarama hem de derleme çalışması yaptım. Bu alanda yazılmış kitapları, dergileri, taraftar
sitelerini taradım. Futbol argosunun üretildiği mekânlar, tribünler olduğu için 50'den fazla maça gittim, taraftarın yanında durup ürettiği kimi argoları maçlarda kaydettim. Bir kısım argoyu ise bazı
taraftarlarla teke tek, yüz yüze görüşmeler yoluyla toparladım.
Kadın Argosu Sözlüğü'nde geçen argoları birkaç kız arkadaşıma sordum, ancak bunları ilk defa duyduklarını söylediler. Acaba bu argoyu neye göre genellediniz? Mesela bir argo için kaç mektup geldi? Üç beş kızın kendi arasında uydurduğu ve sonrasında size ulaştırması sonucu sözlüğe girmiş olan argolar olabilir mi? Eğer böyleyse bu argolar dilimize zorla girmiş olmuyor mu?
Argo, genellenebilir bir dil oluşumu değil. Zaten öyle olduğu için genel dilden ayrılıyor. Kız arkadaşlarınızın kimi argoları bilip kimilerinyse bilmemesi çok doğal. Çünkü, örneğin regl hali için farklı
yaş ve eğitim gruplarındaki kadınlar farklı argo sözcükleri tercih edebiliyor. İki kızın uydurup arasında kullanması o lafın yaygınlaşmasının ilk aşaması zaten.
Argo kültürü nasıl oluşur? Kimler daha çok argo kullanır?
Argoyu, sınıf ayrımına gitmeksizin tüm toplumsal sınıfların kullandığını görüyoruz. Argo kullanımında, genç-yaşlıçocuk, kadın-erkek, zengin-fakir gibi ayrımlar yapmak mümkün değil. Argo kültürüyse bence
oyun oynamaya başladığınız andan itibaren edinilmeye başlıyor. Çünkü kendi argosu olmayan bir oyun yok bu yeryüzünde.
Biz argo zengini bir toplum muyuz sizce?
"Biz en zenginiz, oh canımıza değsin!" demek cümle aleme açık bir nispet vermek olur belki ama gerçek şu ki, Türkçe sözlü kültür malzemesi açısından en zengin dillerden biri. Müstehcen dil unsurlarının
araştırılması önünde hâlâ var olan tabular nedeniyle yazıya geçmemiş çokça dil öğesi olduğu için "Türk argosunun, geçmişteki birikimlerinin gün ışığına çıkarılabildiğini" söylemek mümkün değil. Bir kere
şunu bilmek gerekir, hiçbir dilin 1073'de yazılmış Divan-ı Lugati't Türk gibi bir sözlüğü yok. Kaşgarlı Mahmud'un bu çok kıymetli sözlüğünde, o dönemde Türkçe'de kullanılan pek çok argo lafı görmek mümkün. Bu durum, Türkçe'nin ne denli köklü bir altyapısı olduğunu gösteriyor. Bence bizdeki argoyla bir tek belki New York argosu yarışabilir, onun da sıksan sıksan yüz yıllık bir tarihsel birikimi var.
Bu, iyi bir şey midir, kötü bir şey midir bir toplum için?
Nasıl kadınlar erkeklerin yanında başka, "kadın kadınayken" başka konuşuyorsa erkekler de öyle yapıyor genellikle.Halk kültürünün ürettiği tüm sözel ürünler iyi-kötü sınıflamasının çok üstünde dil değeridir. Her şeyi bırakın "anonim" oluşları o toplumun ruhu hakkında bilgi edinmek isteyenler için önemli bir hazine niteliğindedir. Örneğin Kadın Argosu Sözlüğü'nü yargılamak bana göre toplumun doğrudan doğruya kendi dilini yargılaması olmuştur.
Bir sözlüğe dava açılmasını tabir edecek bir argo sözcük var mı?
Sözlüğün müstehceni olmaz!
Her bir sözlüğü ne kadar sürede hazırladınız?
Kadın Argosu Sözlüğü'nün ilk cildini derlemem 12 yılımı aldı. Kadın Argosu Sözlüğü-2 için okuyuculardan gelen laflar beş yıl gibi bir sürede birikti. Bu arada futbol argosu da çalışıyordum ve biraz da asker argosu.
Kadın argosuyla erkek argosu arasında ne tarz farklılıklar var? Kadın argosu diye bir sözlük oluşturdum ama erkek argosu diye bir tanımlama yapıp onun içini doldurmadığım için bir kıyaslama yapmam mümkün değil. Fakat galiba hayatta varoluş biçimlerindeki ayrılıklardan kaynaklanan bazı "boyut farkları" olduğunu tahmin etmek güç değil. Erkek argosu için de bir sözlük hazırlamayı düşünüyor musunuz? Erkek argosunu, konuya meraklı bir başkasının çalışması gerekir. Benim "içerden" bir derleme yapabilmem zor. Çünkü nasıl kadınlar erkeklerin yanında başka, "kadın kadınayken" başka konuşuyorsa erkekler de öyle yapıyor genellikle.
Siz argo sözlüklerini yazdığınız sıralarda dilinize dolanıp kullandıklarınız oldu mu? Olduysa hangileri?
Ben argo seven ve kullanan bir kadınım. Ama argo bir özümseme işi, yeri ve zamanında kullanılınca, kişinin diline yakışınca iyi oluyor. Yeri gelince bildiğim bütün argoları, tıpkı öteki dil unsurlarını
kullandığım gibi kullanıyorum. Tabii o anda aklıma gelir ve dilimden dökebilirsem.
Cinsellikle argo arasındaki ilişki nedir?
Argocu; yani argo söz, deyim ya da kalıp üreten kişi enteresan bir şahsiyet. Her konuya "çıplak" tarafından bir yorum getirmesi, pek çok iktidar odağını alaşağı etmesi, kendi çalıp kendi söylemesi en
çarpıcı özellikleri. Argocu, "kuş" ve "hıyar" sözcüklerini çok sevdiği gibi, cinsellik ve cinsel organlardan dem vurmaya; hayatın her alanına ilişkin özgün yorumunu cinsellik aracılığıyla dile getirmeye
ise bayılıyor.
Bunun için onu suçlamak, ayıplamak, duymazdan gelmek mi gerekir? Bence hayır! Argo, nasıl yasaklananların, tabuların içinden geçiyorsa cinsellikle ilgili sözler de, kültürlerin özelliklerine göre en fazla yasaklananlar listesinde en üst sıralarda yer alır. O nedenle galiba argoyu cinsel imgelerden ayırmak en azından bizim kültürümüzde ve yaşadığımız tarihte mümkün gözükmüyor. Bir de tabii bedenin alt kesitine ilişkin imgeler nasıl asık suratlı, ciddi ve resmi dünya tarafından dışlanıyorsa, gülen dünya tarafından da o kadar sahipleniliyor.
Erkekler, takımlarını desteklerken cinsellikle ilgili terimleri neden özellikle tercih eder? Futbolla cinsellik neden bu kadar örtüşüyor?
Bu sorunun yanıtını bir psikiyatrist vermeli, benim bilirkişilik yapmam olmaz. Bir kadın olarak futbol argosuna duyduğunuz ilgi nerden geliyor? Futbol Argosu Sözlüğü, Oyun Argosu Ansiklopedisi oluşturma
hayalimi çalışırken ortaya çıktı. F maddesine gelince futbol, kelimenin tam anlamıyla "patladı". Sonradan tribünleri sevdim, fakat takım tutacak kadar değil bu sevgi. Yine de zevkine maçagiden, tribünde
eğlenen kadınlardanım.
Kadın Argosu'ndan...
Alikız Vücudu ve hareketleriyle erkeğe benzeyen kadın.
Aç gözlü ayşe molla Her gördüğü yiyecekten isteyen kadın.
Agresif olmak Kadınların aylık kanaması, regl.
Vites değiştirmek (Erkek için) Pantolonun dışından cinsel organını düzeltmek.
Ballıtirit Yakışıklı genç erkek. Rutini kesmek Çapkınlık yapmak.
Bitllibico sirkeli haco Yediği, içtiği ayrı gitmeyen arkadaş.
Çişine lebboy, kakasına şebboy diyerek büyütmek Çocuğunu el bebek gül bebek büyütmek.
Damdan indi tapadak, avrat oldu şapadak Her lafa karışan kimse.
Erotik manda Kendisini çekici sanan kaba saba erkek.
Amele mıknatısı Mini etek.
Futbol Argosu'ndan...
Akordeon olmak Çok farklı yenilgi almak.
Çokoprens almaya göndermek Etkili bir çalımla rakibi geçmek.
Döner de var kuru da Fanatik taraftarlar, kendilerinde taş ve bıçak gibi kesici aletler bulunduğu imasıyla söyler.
Forttirik olmak 4-0 yenilmek.
Hakeme hatırını sormak Hakeme küfür etmek.
Acıdı mı? Galip gelen takımın taraftarlarınca başarıyı abartmak için kullanılır.
Asker Argosu'ndan...
Mağara Eğitim düzeyi düşük, nerede nasıl davranacağını bilemeyen er.
Mehmet ağa Bedelli asker.
Pırpır Astsubay rütbe işareti.
Yeşil kundura Asker botu.
Zorlu ikili Asker karavanasında çıkan fasulyeyle kapuska yemeği.
