Saat kitaplığı

Zamanın nadide parçaları adlı kitap, saat tarihini sanat ve kültür tarihiyle birlikte ele alıyor.

Yazı Özge DİNÇ

Bence bu yılın en güzel saatçilik kitabı olan The Beauty of Time'a (Zamanın Nadide Parçaları) SIHH Fuarı'nda rastladım. Kitap, Avrupa'da ocak başında çıkmıştı, ABD'de çıkması ise mart ayını bulacaktı. İmzalar ise tanıdıktı: Aslen sanat ve dekoratif sanatlar tarihçisi François Chaille'yi Cartier hakkında yazdığı dört kitapla tanıyorduk; bir tarihçi ve saat uzmanı olan Dominque Fléchon'nu ise Franco Cologni ile birlikte yazdığı Cartier, Vacheron Constantin hakkında yazdığı kitaplar ve sadece kendisinin imzasının yer aldığı The Mastery of Time adlı kılavuz kitapla biliyoruz. The Beauty of Time'ın önsözünü de 50 yıldır saat ve mücevher üzerine yazılar yazan Cologni kaleme almış.

SIHH Fuarı'nın küçük ama görkemli kitap mağazasının raflarını dolduran The Beauty of Time, önce yazarları ve kapağıyla, sonra da kurulduğu 2005'ten bu zamana kadar saat kültürü üzerine çok önemli işler yapmış (ve 40 saat markasının desteklediği) Foundation de la Haute Horlogerie işbirliğiyle hazırlanmış olmasıyla ilgimi çekti. Kitabın sayfaları, o sırada fuarda görülebilecek aynı isimli sergiyle âdeta fuar alanına açılmıştı. Kitapta da bahsedilen, orijinal ve tarihteki örnekleri artık olmadığı için aslına uygun olarak yeniden yapılmış saatler, üretildiği döneme göre (Orta Çağ'dan bugüne) sıralanmıştı. Bu da bize fuar alanında bir müze geziyormuşuz gibi hissettiriyordu.

Kakma sanatlı ahşap saat (André- Charles Boulle, 1690 dolayları), Metropolitan Museum of Art, New York.

The Beauty of Time, bundan da fazlasını içeriyor; 280 sayfalık, eserler ve fotoğraflarla dolu eser, bir kültür tarihi vazifesi görüyor. 10 bölümden oluşuyor, her bölüm saatçiliğin bir dönemini anlatıyor: 1300'den 1500'lere kadarki dönem kafamızda rahat kalacak şekilde "Katedraller Zamanı", 1500'den 1675'e kadarki dönem "Rönesans Zamanı", 1675'ten 1715'e kadarki dönem "Grand Siecle Zamanı" (Fransa Kralı XIV. Louis'nin tahtta olduğu refah bir dönem), 1715'ten 1795'e kadarki dönem "Aydınlanma Zamanı", 1796'ten 1850'ye kadarki dönem "Modernite Zamanı", 1850'den 1895'e kadarki dönem "Endüstri ve Girişim Zamanı", 1895'ten 1940'a kadarki dönem "Avangart Zaman", 1950'den 2000'e kadarki dönem "Hepsinin Zamanı" ve bugünü anlatan son bölüm de "Zaman ve Ötesi" olarak adlandırılmış. Bu başlıklar bölümlerde neler anlatıldığını da özetliyor.

Çok göstergeli otomat saat (François-Joseph Hartmann, 1800 dolayları, Paris), Richard Redding Antiques, İsviçre.

Kitap, Hollandalı ressam Gerrit Dou'nun "Still Life with Candle and Pocket Watch" (Kandil ve Cep Saatiyle Gündelik Hayat") adlı tablosuyla açılıyor. İçeride de, hayatlarımıza girdikçe ressamların daha çok tabloda saat kullandığını görüyoruz.

The Beauty of Time'da Orta Çağ'da bugüne her dönemi sanat tarihçisi François Chaille sanat hareketleri ve sanatçıları açısından ele alıyor, dönemin önemli olaylarını anlatıyor. Bu bölümlerde dönemlerin en önemli tabloları da sayfaları süslüyor. Ardından Dominque Flechon, bu bilgiler ışığında bahsedilen çağın saatçiliğini, insanların saate bakışını, saatlerin evlere girdiği zamanları, yapılan yenilikleri ve büyük saat ustalarını anlatıyor. O dönemin öne çıkan saatleri de sayfada görülüyor. Böylece her çağı sanattan hayata bir bütün olarak anlıyor, saatçiliğin zaman değiştikçe nelerden etkilendiğini de görüyoruz.

Breguet çok ince cep saati (1815, Paris), Beyer Zurich Clock and Watch Museum, İsviçre.

1. bölüm olan "Katedraller Zamanı"nda geçmişin bilim insanlarının aynı zamanda din adamı olmasından hareketle en iyi astronomik saatlerin katedrallerde bulunduğundan söz edilmiş. Dünyanın en güzel kamuya açık saatlerini de bu örnekler oluşturuyor. İlk müzikli katedral saati için şöyle denmiş mesela: "Muhtemelen 14. yüzyılın ilk yıllarında, tarihi tam olarak bilinmiyor, Beauvais Katedrali'nin altından yeni bir ses duyuldu: Zamanın müziği." Yine 1315'te Fransa'da yapılan bir ilk şehir saatlerinden birinin üzerinde şöyle yazıyormuş: "Şehir beni buraya koyduğundan beri / Köprü üzerinde bir saat olarak hizmet vermek üzere / Saatleri duyuruyorum / İnsanları eğlendirmek için."

İskelet saat (1795 dolayları, Paris), Beyer Zurich Clock and Watch Museum, İsviçre.

Yine kitaptan zemberekli mekanik saatin 15. yüzyılda, küçük masa saatlerinin Rönesans döneminde ortaya çıktığını, Rönesans'ın sanata katkıları gibi saat sanatlarına da büyük katkıları olduğunu, Galileo Galileo'nun sarkacı icat ettiğini, Aydınlanma Çağı'nın en büyük saatçisinin de Fransa olduğunu öğreniyoruz. Yine 18. yüzyılda saatlerin prestij aracı olarak görüldüğünü, daha rahat fark edilmesi için bele takıldığını öğreniyoruz. 18. yüzyıl asıl yeniliklerin devri: Abraham Louis-Breguet bu dönemde tourbillon'u icat ediyor, Louis Moinet saniyenin altmışta birini ölçen bir saat üretiyor.

Önceleri yalnızca krallarda bulunan saatler, evlere bir dekorasyon aracı olarak giriyor; Sanayi Devrimi'yle birlikte çalışma saatlerinin önem kazanmasıyla ise asıl yerini buluyor. Modern zaman saatleri, günümüze uzanırken en büyük değişimi yaşıyor, bu dönemin ikonik saatleri de (Cartier Santos'tan başlayarak) kitapta anlatılıyor.

Ben saatlerle ilgilenmeyen kişilerin bile ilgiyle okuyacağı kitaptan birçok şey öğrendim; nesnelerin tarihine önem veren Batılı anlayışı bir kez daha takdir ettim. Bundan sonra "Hangi kitabı karıştırsam?" dediğimde baktığım kitaplardan biri olacak.

Astronomik saat (Giovanni Dandi, 1318-1398), yeniden yapım, Musée international d'horlogerie, İsviçre.

Yılın dikkat çekici bir diğer kitabı da 13 çağdaş ve bağımsız saat ustasının konu alan Watchmakers: The Masters of Art Horology'ydi (Saat Tasarımcıları: Saat Sanatının Ustaları). Hajime Asaoka, Ludovic Ballouard, Christophe Claret, George Daniels, Denis Flageollet (De Bethune), Philippe Dufour, Laurent Ferrier, Romain Gauthier, Vianney Halter, Christian Klings, Jean Daniel Nicolas (Daniel Roth), Roger Smith ve Kari Voutilainen gibi büyük ustaların hayat hikâyelerinden, saatlerinden ve bu saatleri üretim süreçlerinden bahseden kitaptaki fotoğraflar da ustaların atölyelerinde çekilmiş. Kitabın yazarı Maxima Gallery, Patek Philippe'nin geçen yıldan hatırlayacağınız marka biyografisini kaleme almış deneyimli bir yazar. Bu isimleri çok sevdiğim için benim merakla okuduğum bir kitap oldu. Eğer konu ilginizi çektiyse bağımsız saat ustalarının 60 önemli saatini konu eden bir kitabın da bu yazı yazıldıktan iki ay sonra, Kasım 2018'de, The Watchmaker's Art adıyla yayımlanacağını eklemeden geçmeyelim.