Yelkenlilere Dair Her Şey

Yazı SEDA KARAN

İLK YELKENLİ MISIRLILAR'DAN!

Dünyadaki ilk yelkenli tekne; M.Ö. 2400'lü yıllarda, Mısırlılar tarafından, papirüsten yapıldı. Mısırlıların ardından, Polonezyalılar, kanolarında rüzgâr teknolojisini kullandı. Yelkenli tekneler, daha sonra; Roma, Yunan, Çin, İspanyol, Portekiz, Fransız ve İngilizler tarafından benimsendi. İlk yat yarışları ise; 1660 yılında, İngiltere'de, York Dükü ve 2. Charles'ın sahip olduğu yelkenliler arasında organize edildi. 1749 yılında, Galler Prensi tarafından, ilk yelken tr trophy'si düzenlendi. İlk kez 1851 yılında yapılan Hundred Guineas Kupası yarışlarında, ABD takımı birinci oldu. Bu kupanın adı, daha sonra, America's Cup (Amerika Kupası) olarak değiştirildi. Yelken sporu, Olimpiyat Yarışları'ndaki yerini, ilk kez 1896 yılında aldı. 20. yüzyılda, ünlü araştırmacılar ve gezginler (Slocum, Chichester, Moitessier ve Tabarly), yelken sporunun popülerliğini artırdı. Bugün yelken, hem hobi hem de spor olarak, pek çok kişi tarafından benimseniyor. Eklemeden geçmeyelim; yelken yarışları ve uluslararası müsabakalar, Uluslararası Yelken Federasyonu tarafından düzenleniyor. Ülkemizde yelken sporuna yön veren özerk kuruluşun adı ise, Türkiye Yelken Federasyonu (TYF) ve bu federasyon, İngiltere'de bulunan International Sailing Assosation Federation (ISAF)'a bağlı olarak çalışıyor.

DÜNYANIN EN HIZLISI

Üç direkli Pallada, 18 knot'ı aşan hızı ve "Dünyanın En Hızlı Yelkenli Gemisi" unvanıyla, Guinness Rekorlar Kitabı'nda yer alıyor. Yelkenli gemi; yapıldığı yıldan (1989) bu yana, 100'ün üzerinde, eğlence ve festival amaçlı uluslararası gezide boy gösterdi.

DÜNYANIN EN BÜYÜK YELKENLİSİ

MALTESE FLACON (MALTA ŞAHİNİ)

1990 yılında Yıldız Tersanesi'nde, Perini Nevi adlı İtalyan bir yat firması tarafından yapılmaya başlanan yelkenli tekne, 2002 yılında Tom Perkins tarafından satın alınarak, "Maltese Falcon (Malta Şahini)" adını aldı ve dekorasyon düzenlenmesi ve donanımı için İtalya'ya gönderildi. Ancak, İtalya'da çekilebileceği kadar büyük bir hangar olmamasından dolayı, Pire'den Yıldız Tersanesi'ne geri geldi. Dört yıl boyunca donanımı yapılan, Atlantik'i 10 günde geçen teknenin direkleri için, bir "Stealth" model savaş uçağındakinden daha fazla karbon kullanıldı. 88m'lik bu devasa teknenin maliyeti ise, zamanında 55 milyon avroyu buldu. Ancak Türk tersanelerinin gururu, dünyanın en büyük yelkenlisi olan "Maltese Falcon", 2009 yılında el değiştirdi. ABD'li milyoner girişimci Tom Perkins, üç fiber-karbon direği olan lüks tekneyi, 60 milyon sterline (144 milyon TL) sattı.

ULUSLAR ARASI TEKNE ÇEŞİTLERİ

Deniz sporları arasında neredeyse en zevklisi diyebileceğimiz yelkeni, büyüklü küçüklü teknelerle yapmak mümkün. İşte, Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nin belirlediği tekne çeşitleri...

Finn: Tek kişiliktir. 4,5m boyunda ve yelken alanı 10 metrekaredir.

470: İkili bir dingi olup, 4,7m boyundadır. 13 metrekarelik ana yelkene ek olarak, 13 metrekarelik yardımcı balon yelken ve yelkeninin dışa sarkarak denge sağlamasına yarayan bir tropez vardır.

Flying Dutchman: 6,05m boyunda olup, ana yelkeni 18,58 metrekaredir. İki balkon yelkeni, 17,5 metrekaredir.

Tornado: 6,1m boyunda olup, iki kişiliktir. Yelken alanı 21,83 metrekaredir.

Star: 6,92m boyunda, iki kişilik olup, yelken alanı 26,13 metrekaredir.

Soling: 8,15m boyunda, üç kişiliktir. Yelken alanı 21,7 metrekaredir. Olimpiyat sınıfı tekneler arasında en büyüğüdür.

Winglider: 3,6m boyunda olup, 6,5 metrekarelik yelken alanı vardır. Sörf tahtası ve üzerine dikilmiş 4,5 metrelik bir direkten oluşur. Winglider yapabilmek için, kapsamlı bir teknik bilgiye sahip olmak gerekir.

YELKEN TERİMLERİ

Kontra: Yelkenli teknelerin ve deniz taşıtlarının, sancak veya iskele olup olmadıklarına verilen isimdir.

Sancak kontra: Yelkenli teknelerin ve deniz taşıtlarının sağ kısımlarına verilen addır. Yeşil renklidir ve geceleri deniz taşıtlarının yeşil görünen yanları, sancak tarafıdır. Yol hakkına sahiptir ve iskele kontra tekneden yol alır.

İskele kontra: Teknelerin sol tarafına verilen addır. Rengi kırmızıdır ve sancak kontra taşıta yol vermek zorundadır.

Seyir: Yelkenli teknelerin rüzgârla olan açılarına göre, üç farklı ana gidiş yönü vardır. Bu gidiş yönlerine, "seyir" adı verilir.

Orsa seyri: Rüzgâra en yakın seyredilen seyirdir. Yelkenli tekneler, rüzgâra karşı gidemez. Teknenin omurga hattıyla rüzgâr arasında, 45 derecelik bir açı oluşur.

Apaz seyri: Bir yelkenli teknenin rüzgârı yandan alarak seyir etmesine denir. Teknenin omurga hattıyla rüzgâr arasında, 90 derecelik bir açı vardır. Apaz seyri, "dar" ve "geniş" olarak ikiye ayrılır.

Pupa seyri: Yelkenli tekne, rüzgârı arkadan (180 dereceden) alır. Yelken pupa seyrinde paraşüt gibi çalıştığı için, etkisi orsa ve apaz seyrine kıyasla oldukça düşüktür.

Tramola: Rüzgâra yakın orsa seyrinde olan bir yelkenli, gideceği hedefe ulaşabilmek için dönüşler yapmak zorundadır. Rüzgâr üstüne doğru yapılan bu dönüşlere, "tramola" adı verilir.

Kavança: Rüzgârı arkadan alan yelkenli tekne, yine, gideceği hedefe göre dönüş yapıp kontra değiştirmek zorundadır. Rüzgâr altına doğru yapılan dönüşlere "kavança" ya da "boci tramola" adı verilir. Zorunlu olunmadığı sürece, sert havalarda yapılmamalıdır.

Rüzgâr üstü: Yelkenli teknenin rüzgârı aldığı yöne verilen isimdir.

Rüzgâr altı: Yelkenli teknenin rüzgârı aldığı yönün tersi tarafına verilen isimdir.

SEYİR ŞEKİLLERİ

Beş seyir şeklini sizinle paylaşmadan önce, kısa bir teknik detaydan bahsedelim: Seyir şekilleri; teknenin başından kıçına doğru geçtiği varsayılan doğrunun rüzgâr vektörüyle yaptığı açı ile belirlenir.

Orsa: Teknenin rüzgâra doğru en küçük açıyla gittiği seyirdir.

Dar Apaz: Orsa ile apaz arasındaki seyirdir.

Apaz: Teknenin rüzgârı yandan aldığı ve açının 90 derece olduğu seyirdir.

Geniş Apaz: Apaz ile pupa arasındaki seyirdir.

Pupa: Teknenin rüzgârı arkadan aldığı ve açının 180 dereceye vardığı seyirdir.