Telemark Kahramanları
Naziler Atom Bombası’nı ABD’den önce yapıp savaşı kazansalardı, bugün dünya nasıl bir yer olurdu? Bilmiyoruz. Çünkü Norveçliler, kendi canları pahasına Naziler’in projesini engelleyip, bu ihtimali ortadan kaldırmıştı. “Telemark Kahramanları”, bu kahramanlık hikâyesini anlatıyor.
Yazı EGE GÖRGÜN
Almanlar, Norveç'i işgal ettiklerinde ele geçirdikleri en değerli ganimetlerden biri de, Telemark bölgesindeki küçük bir kasaba olan Rjukan'da konuşlandırılmış Norsk Hidorelektrik Santrali'ydi. Dağlarla çevrili, uçaklardan atılacak bombaların ulaşmasını imkânsızlaştıran derin bir vadide bulunan bu santralde, Atom Bombası'nın inşası için çok gerekli bir madde üretiliyordu: döteryum oksit ya da daha bilinen adıyla "ağır su". Müttefikler, Naziler'in planlarını keşfeder keşfetmez, santrali bombalamak üzere uçaklarını gönderdi ama sonuç alamadı. Bunun üzerine, komandoların sabotaj yapmasına karar verildi. Dört Norveçli'ye eşlik edecek bir paraşütçü İngiliz birliğinin görev alacağı "Freshman Operasyonu" adı verilen ilk suikast, 1942 yılında başarısızlıkla sonuçlandı.
1943 yılındaki "Gunnerside Operasyonu" ise, yalnızca altı Norveçli komandoyu kapsıyordu. Altı gözü kara asker, son suikast girişiminden sonra yüksek düzeyde korunan istasyona sızarak, "ağır su" depolarını havaya uçuruyordu. Mucizevî şekilde başarıya ulaşan bu suikasta fazla sevinemiyordu, müttefikler. Çünkü Almanlar, santrale, altı ay içinde yine işlerlik kazandırıyordu. Nazilere indirilecek nihai darbe, çok sayıda Norveçli sivilin hayatına mal olacaktı. Naziler, ürettikleri "ağır su"ları, Almanya'ya nakletmeye karar vermişti. Ancak bunu yapmak için, depoları önce feribotla Tinn Nehri'nden geçirmek zorundaydılar. Norveç yer altı direnişçilerine, Londra'dan, feribotu batırma emri geldi. Ancak bu, direnişçilerin Rjukan'daki komşularının da ölmesi anlamına geliyordu. Direnişçiler, yine de savaşın kaderini belirleyeceğini bildikleri için, kendilerine verilen bu zor görevi yerine getirip; SF Hydro feribotunu, nehrin en derin noktasında, içinde bulunan vatandaşlarına rağmen batırdılar. Ölen 18 kişiden yedisi gemi mürettebatı, üçü yolcu, geri kalansa Alman askerleriydi.
Anthony Mann'ın yönettiği 1965 yapımı "Telemark Kahramanları", yukarıda anlatılan olayların harmanlanmasıyla oluşturulmuş. Olayın geçtiği mekânda, dolayısıyla Norveç'in zorlu kış şartlarında çekilen filmin başrollerinde, dönemin iki popüler oyuncusu Kirk Douglas ve Richard Harris var.
Telemark Kahramanları
The Heroes of Telemark
Yön: Anthony Mann
Oyn: Kirk Douglas, Richard Harris, Ulla Jacobsson, Michael Redgrave
1965 ABD / İng. – 131 dakika